بحران مستمر در لبنان

دولت لبنان درست زمانی با استعفای وزیران اپوزیسیون سقوط کرد که سعد الدین حریری، نخست وزیر، خود را آماده می‌کرد با رئیس جمهور امریکا دیدار کند.

استعفای وزیران لبنان دقایقی قبل از دیدار الحریری با باراک اوباما در کاخ سفید، صورت گرفت و الحریری در زمان این دیدار، دیگر نخست وزیر لبنان نبود.

تردیدی نیست که سقوط دولت لبنان این کشور را به سمت بحران عمیقی می‌کشاند که به گفته وزیر امور خارجه عربستان سعودی در مصاحبه مشترک مطبوعاتی با همتای ترکی اش در آنکارا، به درگیری‌ها و برخوردهای بیشتر خواهد انجامید.

استعفای 11 وزیر کابینه لبنان پس از آن صورت گرفت که پادشاه سعودی با رئیس جمهوری سوریه تماس گرفت و پایان تلاش مشترک ریاض و دمشق را برای مهار بحران اعلام کرد..

از سال گذشته که رئیس ستاد مشترک رژیم اسرائیل پیش‌بینی کرد که دادگاه بین‌المللی ترور رفیق الحریری، سازمان حزب الله لبنان را به دست داشتن در این ترور متهم و محکوم خواهد کرد، ابرهای تیره‌ بر فضای لبنان سایه افکند.

دبیرکل حزب الله لبنان نیز خبر داد که نخست وزیر به وی گفته است که دادگاه، برخی اعضای حزب الله را متهم خواهد کرد.

راه حل پیشنهادی نخست وزیر آن بود که این اعضا "افراد خودسر" خوانده شوند و اتهام فقط متوجه آن‌ها و نه سازمان حزب‌الله شود. این پیشنهاد را سید حسن نصرالله رد کرد و تأکید ورزید که دادگاه بین‌المللی، سیاسی است و نه قضایی و هدف از آن حمله به این حزب و راه انداختن جنگ داخلی و منطقه‌ای است.

سفرهای پیاپی تابستان گذشته نخست وزیر لبنان به دمشق نتایج مثبتی برای حل بحران داشت. سعدالدین حریری هرگونه مشارکت سوریه در ترور پدرش را نفی کرد و حملات و اتهامات سابق به دمشق را نادرست خواند.

وی گام بلند دیگری هم برداشت و وجود "شاهدان دروغین" در این پرونده را تأیید کرد. شاهدان دروغین به مستمسکی برای سوریه حزب‌الله و متحدانش در لبنان تبدیل شد تا کل قضاوت‌های دادگاه را زیر سؤال ببرند و از نخست وزیر بخواهند که این موضوع را در هیئت دولت مطرح کند.

در خطی موازی، سوریه و عربستان سعودی تلاش مشترکی را برای مهار این مشکل ادامه دادند و پادشاه عبدالله و پرزیدنت بشار الاسد به بیروت رفتند.

محافل داخل و خارج از لبنان از وجود طرحی سخن می‌گفتند که این دو کشور در رایزنی با رهبران داخلی و طرف‌های بین‌المللی آن را تهیه کرده بودند. کسی از محتوای این طرح اطلاعی ندارد. با این حال، سفیر عربستان سعودی در بیروت بناگاه ـ و بعد از اعلام جناح مخالف دولت در لبنان در مورد شکست مساعی سوری و سعودی ـ اعلام کرد که چنین طرحی اصلا وجود نداشته است!!

همین امر سبب شده است تا برخی در لبنان به این نتیجه برسند که مردم لبنان فریب خورده‌اند و داستان‌سرایی در مورد طرح مشترک، تنها برای وقت‌کشی و از دست رفتن فرصت‌ها برای رسیدن به راه‌حلی منطقه‌ای بوده است.

سعدالدین حریری و طرفدارانش در جناح 14 مارس بر ادامه کار دادگاه و صدور احکام قضایی آن اصرار می‌ورزند و معتقدند که می‌توان مانع از بروز بحران گسترده در کشور شد، ولی چندان امیدی به گزاره آخر وجود ندارد.

هیئت دولت لبنان عملا تعطیل بود و نخست وزیر با درخواست جناح اپوزیسیون برای تشکیل جلسه و بحث درباره پرونده شاهدان دروغین طفره می‌رفت. وی به جای آن به واشنگتن رفت تا با رؤسای جمهوری امریکا و فرانسه دیدار کند.

دولت امریکا از همراهی دولت فرانسه و دبیرکل سازمان ملل متحد در تأکید بر ادامه کار دادگاه برخوردار است و بارها در لبنان متهم شده که راه را بر طرح مشترک سوریه‌ـ‌سعودی سد کرده است.

کمک 50 میلیون دلاری سال گذشته امریکا به دادگاه نشان داد که حتی اگر در لبنان توافقی برای کنار گذاشتن دادگاه وجود داشته باشد، واشنگتن آن را به پیش خواهد برد تا احکام اتهامی را صادر کند.

بدین ترتیب، تقابل میان طرف‌های منطقه‌ای و در رأس آن‌ها سوریه و سعودی با طرف‌های بین‌المللی و در رأس آن‌ها امریکا و فرانسه خودنمایی کرد.

نبیه بری، رئیس پارلمان لبنان، از طرفدران طرح سعودی و سوریه بود و در جدیدترین واکنش نومیدانه خود گفته است: "به نظر می‌رسد که بازی دولت‌های بزرگ، بزرگتر بوده است."

شکست تلاش‌های منطقه‌ای به رغم اعتراف سال گذشته نخست وزیر لبنان به وجود شاهدان دروغین، بدین معناست که سعدالدین حریری زیر فشار واشنگتن از ریاض دور شده و نفوذ امریکا را بر نفوذ عربستان سعودی ترجیح داده است.

این امر به بروز مشکلات جدیدی برای وی و گروهش در داخل لبنان و منطقه خواهد انجامید. شایعاتی از چند ماه قبل در بیروت بر سر زبان‌هاست که سعودی کمک مالی خود به الحریری را قطع کرده است.

حال اگر دادگاه ترور رفیق الحریری رأی خود را صادر کند، از نظر حقوقی و سیاسی در لبنان چه اتفاقی خواهد افتاد؟ استعفای 11 وزیر و صدور بیانیه رئیس جمهوری درمورد توصیف دولت کنونی به عنوان دولت مستعفی این معنا و مفهوم را دارد که سعدالدین حریری دیگر نخست وزیر نیست و اقدام وی در قبول حکم دادگاه، اقدام رهبر گروهی سیاسی خواهد بود و نه پذیرش دولت لبنان.

به عبارت دیگر، همان‌گونه که جناح مخالف با استعفای خود سبب شد که وی در دیدار با اوباما و سپس سفر به پاریس و مذاکره با رئیس جمهور فرانسه، مقام نخست وزیری نداشته باشد، به هنگام صدور حکم دادگاه نیز وی نمی‌تواند به عنوان نخست وزیر این حکم را بپذیرد.

موضوع مهم دیگر آن است که عواملی که به بروز این شکاف سیاسی و دولتی در لبنان انجامید همچنان زنده است و مانع از تعیین نخست وزیری جدید برای لبنان می‌شود.

اگر اکثریت پارلمان به صورت کنونی باقی بماند، باز هم سعدالدین حریری معرفی خواهد شد، مگر آن‌که ولید جنبلاط (رهبر حزب سوسیاست ترقی‌خواه) و نمایندگانش رسما از جناح اکثریت پارلمانی خارج شوند و آن را به اقلیت تبدیل کنند.

در این صورت باز هم بعید است که بتوان شخصیتی سنی همچون عمر کرامی، نجیب میقاتی یا سلیم الحص را یافت که حاضر باشد تن به مخاطره بدهد.

لبنان دوره‌های مختلفی را با نداشتن دولت یا رئیس جمهوری تجربه کرده است. به نظر می‌رسد که استراتژی جناح مخالف این باشد که نخست وزیر بعدی زمانی موفق به تشکیل دولت جدید شود که حکم دادگاه را رد کرده باشد.

بسیاری از تحلیل‌گران در خاورمیانه به امکان هولناک دیگری اشاره می‌کنند و آن هم حمله اسرائیل به لبنان، بعد از صدور حکم دادگاه و متهم شدن حزب‌الله به ترور رفیق الحریری است.

رژیم اسرائیل اخیرا بارها توان بالای نظامی حزب‌الله را مطرح کرده است و این‌که موشک‌های حزب‌الله می‌توانند موجب خسارت گسترده و قتل صدها اسرائیلی شوند. این موضوع برای تعریف نیست، بلکه برای حتمی بودن جنگ و رفع خطر است