بررسی ابعاد مختلف نقض حقوق بشر در عربستان

نقض حقوق بشر که به شدیدترین حالت ممکن در عربستان سعودی رواج دارد، با سیاست‌های ریاض در امتیاز دهی به کشورهای غربی و آمریکا با سکوت و واکنش غیر جدی آنها مواجه شده است.

موضوع حقوق بشر عموما در کشورهایی که دارای حاکمیت سلطنتی یا ریاست‌جمهوری‌های مادام‌العمر هستند، همواره با چالش‌های بزرگی مواجه بوده است، در این میان البته برخی از کشورها برای سهولت در حاکمیت بر مردم بخشی از حقوق مردم را رعایت می‌کنند، اما برخی از این کشورها که نمونه بارز آن در عربستان سعودی قابل مشاهده است، کوچکترین ارزشی برای حقوق بشر قایل نیستند و تنها با تکیه بر حمایت‌های خارجی بر مردم کشور خود حکمرانی می‌کنند.
 
نقض حقوق بشر که به شدیدترین حالت ممکن در عربستان سعودی رواج دارد، البته با سیاست‌های ریاض در امتیاز دهی به کشورهای غربی و آمریکا با واکنش غیر جدی آنها مواجه شده و گرچه برخی گزارشها به صورت مقطعی علیه این کشور صادر می‌شود، اما هیچ اقدام عملی در اجبار سران این کشور برای رعایت ابتدایی ترین اصول حقوق بشر صورت نمی‌گیرد.
 
در این نوشتار تنها به صورت اختصار بی‌توجهی خاندان حاکم سعودی به رعایت حقوق بشر در بخش‌های مختلف را مورد توجه قرار می‌دهیم:
 
محدودیت‌های دینی‌:
 
بی توجهی به حقوق اقلیت‌های دینی و مذهبی در عربستان سعودی یکی از برجسته‌ترین نمودهای نقض حقوق بشر در این کشور است، بر اساس قوانین این کشور، عربستان دین اسلام را در این کشور به رسمیت شناخته است، اما آن اسلامی که مبنای آن شریعت علمای وهابی حاکم بر عربستان است را قبول دارد و فشارهای شدیدی را بر پیروان سایر ادیان و مذاهب اسلامی وارد می‌کند.
 
دولت انجام مناسک عبادی سایر دین‌ها در عربستان را ممنوع کرده است و محدودیت‌های زیادی را علیه ادیان و مذاهب مختلف غیر از مذهب وهابیت ایجاد کرده است...
 

آموزش و ترویج دین‌های مختلف نیز در این کشور ممنوع است، این سیاست‌ها در تقابل با اهل تشیع به صورت ملموسی تشدید می‌شود، به صورتی که شیعیان در این کشور از ابتدایی‌ترین حقوق خود نیز محروم هستند، شیعیان امکان دسترسی به پست‌های کلیدی در عربستان را ندارند و به علت سیاست‌های خاص اقتصادی دولت از فقیرترین گروه‌های سعودی هستند، با وجود اینکه منابع غنی نفتی در عربستان در زیر پای شیعیان در جریان است، اما هرگز دولت از منابع مالی نفت برای عمران و آبادی در بخشهای شیعه‌نشین استفاد نمی‌کند.
نقض حقوق بشر در زمینه‌های دینی به حدی شدید است که وزارت خارجه آمریکا نیز در گزارش سالانه اخیر خود که در مورد اوضاع مصیبت‌بار حقوق بشر در عربستان منتشر کرده، از آن سخن گفته است.
 
این گزارش به سخت‌گیری های رژیم حاکم عربستان در اماکن مربوط به شیعیان از جمله درگیری‌های دو سال پیش در قبرستان بقیع اشاره کرده و فشارهای شدید نیروهای امنیتی علیه شیعیان را مورد انتقاد قرار داد. بر اساس این گزارش نیروهای امنیتی عربستان تقدس قبرستان بقیع از سوی شیعیان را کفر دانسته و با آن به شدت برخورد کردند.
 
بسته شدن مساجد شیعی در عربستان و ممانعت از برگزاری مراسم مذهبی نظیر ایام شهادت و ولادت ائمه اطهار، فیلتر شدن بسیاری از سایتهای مرتبط با شیعیان و همچنین دستگیری‌های ظالمانه و سرکوب شیعیان در مراسم مذهبی از دیگر محدودیت‌های شیعیان در عربستان است.
 
 
سلب آزادی‌های اجتماعی
 
عربستان سعودی تنها کشور در جهان است که قانون اساسی ندارد تا حیات سیاسی را در این کشور تضمین کند. در این کشور قانونی وجود ندارد که به هنگام اختلاف به آن رجوع کرد و مجالسی وجود ندارد که بیانگر تمایلات سیاسی مردم باشد. قانون در این کشور درست به مانند صده‌های گذشته شامل حاکمانی است که قدرت را در دست دارند و حرف اول و آخر را می‌زنند، در چنین فضایی آزادی بیان و آزادی مطبوعات حتی در رویاهای شهروندان سعودی نیز امری غیر ممکن به شمار می‌رود، اوضاع زندان‌ها و بازداشتگاه‌های رژیم حاکم بر عربستان به حدی اسفناک است که سازمان خط مقدم که یک سازمان حقوق بشری است، در یکی از گزارش های خود مربوط به تاریخ اول ژولای سال گذشته نوشت که زندانیان عربستانی به علت عدم دسترسی به آب خوردن و بدرفتاری زندانبانان با آنها دست به تحصن گسترده در یکی از زندان‌های سعودی زده‌اند.
 
با توجه به اینکه هیچ قانون مشخصی در خصوص نحوه تعامل با زندانیان و حمایت از آنها در زندان‌های سعودی وجود ندارد، همواره تعداد و نحوه رفتار با این زندانیان نیز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، بر اساس آخرین آمار شبه رسمی که گزارش توسعه انسانی سازمان ملل متحد آن را در سال 2007 منتشر کرد، بیش از 28 هزار نفر در زندان‌ها و بازداشتگاه‌های سعودی بازداشت بوده‌اند که این رقم با توجه به اوضاع کنونی بهار عربی در کشورهای عربی و خیزش‌های مردمی در عربستان قطعا بیشتر از این میزان است.
 
گزارش جمعیت ملی حقوق بشر در سال 2008 در مورد پر بودن زندان‌های سعودی نوشته است که این زندان‌ها به قدری مملو از جمعیت است که زندانیان برای خوابیدن خود نوبت بندی کرده‌اند و همگی آنها به علت کمبود جا نمی‌توانند همزمان بخوابند.
 
ضعف رعایت عوامل بهداشتی، بازداشت‌های ناگهانی و بدون دلیل، زندانی شدن به مدت‌های طولانی و بدون محاکمه، تقسیم مردم عربستان به شهروندان درجه یک [شامل خانواده حاکم]، درجه دو [شامل سایر مردم عربستان سعودی بجز شیعیان] و درجه سه [شامل شیعیان عربستانی و افراد سایر کشورها که برای کار به عربستان می‌آیند] از دیگر ظلم‌های خاندان سعودی به مردم این کشور است.
 
فساد اقتصادی و اجتماعی، رشوه، پارتی بازی، نقض حقوق کارگران خارجی و گاها اعدام بی دلیل این کارگران توسط مقامات دولتی از دیگر شاخصه‌های بی‌‌عدالتی اجتماعی در عربستان به شمار می‌رود.
 
 
نقض آزادی‌های سیاسی:
 
همزمان با دیگر آزادی‌هایی که جای خالی آنها در فضای سنگین عربستان به چشم می‌خورد، عدم وجود آزادی سیاسی از دیگر ابعاد نقض حقوق بشر در این کشور است، در این کشور هیچ حزبی که بتواند مخالفت خود را با تمام و یا بخشی از برنامه‌های دولت اعلام کند، وجود ندارد، مخالفت و انتقاد از دولت در عربستان جرم به شمار می‌رود و فعالان سیاسی بویژه شیعیان بدون دلیل مدت‌ها در زندان به سر می‌برند و شکنجه‌های فراوانی نیز علیه آنها اعمال می‌شود، حاکمیت مطلق اقلیت بر اکثریت از دیگر ویژگی‌های فضای سیاسی عربستان است، بر اساس آمارهای رسمی تنها 20 درصد از جمعیت عربستان را وهابی‌ها به خود اختصاص می‌دهند، این در حالی است که تقریبا همین تعداد شیعه نیز در عربستان وجود دارد، اما آنها از تمامی حقوق مربوط به خود محروم هستند.
 
سرکوب اعتراضات مردمی از دیگر نشانه‌های سلب آزادی سیاسی در عربستان است، همزمان با آغاز بهار عربی، مردم عربستان نیز به خیابان ریختند تا حقوق غصب شده خود را از دولت این کشور بازستانند، اما نیروهای امنیتی با محاصره تظاهر کنندگان تقریبا تمام آنها را بازداشت کرده و هنوز هم تعدادی از این افراد در زندان‌های سعودی به سر می‌برند، همین سرکوبگری اعتراضات مردمی در عربستان را برای مدتی متوقف کرد.
 
حقوق زنان
 
یکی از مصیبت‌بارترین مباحث حقوق بشر در عربستان سعودی مربوط به حقوق زنان در این کشور است، آنها از ابتدایی ترین حقوق خود نظیر حق رأی دادن و حق رانندگی محروم هستند، موضوع قیمومیت مردان در این کشور بر زنان از دیگر مسایلی است که همواره حق زنان را مورد اجحاف قرار می‌دهد به عنوان مثال سعودی‌ها، سفر زنان بدون همراهی محرم را حرام می‌دانند.
 
اگرچه در عربستان سعودی، اشتغالِ زنان ممنوع نیست، اما شرایط و محدودیت‌های بسیاری وجود دارد و زنان باید پیش از شروع به کار، از وزارت شئون اسلامی اجازه بگیرند. این سازمان، قوانین محدود کننده بسیاری را برای استخدام زنان تعیین کرده است. در دیدگاه سنتی عربستان سعودی، همواره دختران از آموزش در مدارس محروم بودند و تنها پسران حق آموزش در مدرسه ‌را داشتند، با تشکیل دولت جدید عربستان و تأسیس وزارت آموزش، دختران نیز اجازه یافتند به مدرسه بروند، اما همچنان تحصیلات در مقاطع عالی یکی از معضلات دختران سعودی است.
 

در عربستان زنان بر اساس فتوای مقامات مذهبی اجازه رانندگی ندارند، خیزش اخیر زنان سعودی که به بهانه اعتراض به ممنوعیت حق رانندگی برپا شده است، باعث شده تا بسیاری از زنان این کشور به محرومیت خود از حقوق اساسی‌شان اعتراض کرده و در اقدامی نمادین، ضمن نقض این مقررات دست و پا گیر، به رانندگی در خیابان‌های شهرهای مختلف عربستان بپردازند.

منبع:فارس